Rinat Kovbasyuk: “Bakı erməni tərəfinin qanunsuz hərəkətlərinə dair Moskvaya şikayətlənə bilər, amma bu, heç bir nəticə verməyəcək”
 
Bu yaxınlarda Ermənistan xarici işlər naziri Ara Ayvazyan Dağlıq Qarabağa getdi, separatçılarla görüşdü və bütün bunlar “rəsmi səfər və DQR ilə danışıqlar” kimi təqdim edildi. Bu, Bakının kəskin reaksiyasına səbəb oldu, Prezident Əliyev bu cür səfərlər davam edərsə, “dəmir yumruğun” təkrarlanacağını bəyan etdi.
 
Ancaq bu xəbərdarlığa baxmayaraq, Ermənistan Azərbaycan tərəfi ilə heç bir razılaşma olmadan, yüksək vəzifəli şəxslərini Dağlıq Qarabağa göndərməyə davam edir. Və “Artsax Respublikası”na bu səfərləri və “DQR hökumətinin” üzvləri ilə görüşləri rəsmi adlandırırlar. Dünən Xankəndidə “Dağlıq Qarabağ”ın “məşğulluq, sosial və miqrasiya məsələləri naziri” Mane Tandilyan, Ermənistandan gələn bir nümayəndə heyətini qəbul edərək, onlarla “DQR”-in bərpası və inkişafı məsələlərini müzakirə edib.
 
Gələnlər arasında Ermənistanın əmək və sosial məsələlər naziri Mesrop Arakelyan, erməni diaspor məsələləri üzrə müvəkkili Zare Sinanyan, Erməni Şəhərsalma Komitəsinin rəhbəri Armen Gülyaryan da var idi. Mane Tandilyan Ermənistan ilə “Artsax” qurumları arasında əməkdaşlığın vacibliyini qeyd edib. Və Sinanyan “DQR prezidenti” Arayik Arutyunyan tərəfindən də qəbul edilib.
 
Yəni, hər şey əvvəlki kimidir - heç nə olmamış kimi. Əgər bu cür “səfərlərin” yolverilməzliyi barədə Bakıdan xəbərdarlıq edilmişsə, onda Azərbaycan rəhbərliyi indi nə etməlidir? Bu pis praktikanı dayandırmaq üçün hökumət hansı vasitələrə sahibdir? Növbəti addım nə olmalıdır? Erməni nazirlərin Laçın dəhlizindən keçməsi məsələlərinin yalnız Rusiya sülhməramlılarına cavabdeh olduğunu nəzərə alsaq, bunu etmək üçün hər hansı bir imkan varmı?
 
Nə edək? Moskvaya şikayət edək? Söhbətin Azərbaycan ərazisindən getdiyini nəzərə alsaq, bu, qəribə görünə bilər. Bütün bu erməni nazirlərə qarşı, ümumiyyətlə Azərbaycanın dövlət sərhədini pozanlara qarşı cinayət işləri açmağa və İnterpol vasitəsilə beynəlxalq axtarışa verməyə dəyərmi?
 
AYNA mövzunu tanınmış əcnəbi ekspertlərlə müzakirə edib.
 
Ukraynalı politoloq, Yaxın Şərq Araşdırmaları Mərkəzinin İcraçı direktoru İqor Semivolos:

“Əlbəttə, istədiyiniz qədər yumruğunuzu silkələyə bilərsiniz, ancaq təhdidinizi həyata keçirmə mexanizmləri olmadan belə bir hərəkət havanı qılınclamağa bənzəyir. Növbədənkənar parlament seçkiləri ərəfəsində Ermənistan hakimiyyət orqanlarına öz mövqelərini və statuslarını qoruyub saxlamaq üçün seçicilərinə Qarabağla əlaqəli ciddi heç nəyin dəyişmədiyini, əvvəlki kimi Qarabağa səfərlərin davam etdiyini göstərmək lazımdır. Azərbaycan üçün bu situasiya Dağlıq Qarabağdakı vəziyyətin qeyri-müəyyən qalmaqda davam etdiyinə dair acı bir xatırlatmadır. Unutmayın: Rusiya ilə münasibətlər qurarkən, əl sıxışandan sonra həmişə barmaqlarınızı sayın - əksik gələ bilər.
 

Bəs, vəziyyət nə qədər ümidsizdir? Mövcud vasitə arsenalından istifadə edərək erməniləri və rusları Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə hörmət etməyə məcbur etmək mümkündürmü? Üç mümkün variantın nəzərdən keçirilməsini təklif edirəm: diplomatik, monitorinq və təhlükəsizlik.

 
Bildiyimizə görə, yanvar ayının sonunda Ərdoğanla Putin arasında danışıqlar olacaq və Qarabağ mövzusunun əsas mövzulardan biri olacağı ehtimal olunur. Moskvalıların istənilən razılaşmanı öz istədikləri kimi traktovka etmək ənənlərini nəzərə alaraq, bütün razılaşmaları və fikir ayrılıqlarını, hətta ən kiçiklərini də protokollaşdırmaq və onlardan bir addım da çıxmamaq lazımdır. Bunsuz özünüzü “məni mənsiz evləndirdilər” vəziyyətinə sala bilərsiniz. Ümid edirəm ki, Azərbaycan tərəfi bu danışıqlar üçün bir qərar layihəsi hazırlayacaq və burada Laçın bölgəsindəki dövlət sərhədinin keçilməsinə nəzarət prosedurunu təklif edəcək.
 
Monitorinq çətin və uzun bir işdir və çox güman ki, nəticə zamanla ermənilər tərəfindən atəşkəsin pozulması və ruslar tərəfindən öhdəliklərinin ədalətsiz yerinə yetirilməsi barədə məlumatlar toplandığı zaman olacaq. Bu məlumatlar həm birbaşa danışıqlarda, həm də beynəlxalq səviyyədə rusların Azərbaycanda qalmasının arzuolunmazlığını müdafiə etmək üçün istifadə edilə bilər. Bundan əlavə, bu məlumatlar Moskvaya əsaslandırılmış təzyiqlər yaradacaq ki, bir fakt olaraq pis deyil.
 
Və təhlükəsizlik məsələlərinin istifadəsi. Terrorçuların və təxribatçıların Laçın dəhlizi ilə Dağlıq Qarabağ ərazisinə nüfuz etdiyi sirr deyil. Bunu, xüsusən daha tez-tez texnikanın sıradan çıxarılması və Azərbaycan blok-postlarına hücum faktları sübut edir. Bu səbəbdən zaman-zaman Laçın dəhlizi boyunca hərəkət edən bütün nəqliyyat vasitələrinin mümkün terrorçuların müəyyənləşdirilməsi və müəyyən edilməsi üçün gözlənilməz yoxlanılması tədbirləri həyata keçirilməsinə ehtiyac var.
 
Əlbəttə, bunun üçün müvafiq sanksiyalar tələb olunur. Bu cür hərəkətlər (əgər Azərbaycan tərəfi, məsələn, Şuşa bölgəsində təhlükəsizliyi təmin etmək bəhanəsi ilə hərəkət icazəsi olmayanları saxlamağa və geri çevirməyə başlayarsa) rusların özlərini həm də erməni tərəfinin təzyiqi altında bir dəhlizdən istifadə prosedurunun tətbiqi məsələsini qaldırmağa məcbur edəcək”.
 
Frensis Fukuyama adına Ukrayna Siyasi Elmlər Assosiasiyasının rəhbəri, Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetinin siyasi eksperti Rinat Kovbasyuk:

“Əlbəttə ki, cinayət işləri qaldırmaq mümkündür, amma baxır, hansı maddə ilə və beynəlxalq hüquq normalarına uyğun? Həqiqət budur ki, bu addımlar effektiv deyil. Bakının Ermənistan tərəfi ilə əvvəlki qarşılıqlı əlaqəsinin nəticələrindən çıxış edərək, anlamalısınız ki, heç bir cinayət işi və ya bəyanat ermənilərə xüsusi təsir göstərməyib. Buna görə də Bakı bu vəziyyətdə çətin ki, bir şey edə bilsin.
 
Zaman göstərdi ki, İrəvanda yalnız gücü başa düşürlər, hər hansı bir müraciət və danışıqlar tamamilə nəticəsiz qalır. Əlbəttə ki, Bakı erməni tərəfinin qanunsuz hərəkətlərinə dair şikayətlərlə Moskvaya vasitəçi kimi müraciət edə bilər, amma əminəm ki, bu, heç bir nəticə verməyəcək. Buna görə də, hazırda rəsmi Bakının yeganə düzgün reaksiyası separatçı bölgə ətrafında və əlbəttə ki, Ermənistanla sərhəd boyunca hərbi varlığın maksimum dərəcədə artırması olmalıdır.
 
Artıq indidən hazırlaşmaq lazımdır. Çünki 5 ildən sonra da Xankəndidəki erməni rəhbərliyinin heç yerə getməyəcəyi aydındır. Bunun üçün Azərbaycan Ordusunun onlara bir az kömək etməsi tələb olunur.
 
Təbii ki, Bakı açıqlamalar verə bilər, lakin bunlar daha çox beynəlxalq hüquqa hörmət edən ölkələr üçün lazımdır. Bildiyiniz kimi, erməni təcavüzkarları bu cür ölkələrə aid deyillər”.

---