“Bütün dünyada bir prinsip var ki, təqaüdə çıxdıqdan sonra ən az 18 il ərzində insanlar pensiya hesablarında yığılan pensiyanı almalıdırlar, amma bizdə...”
 
Son vaxtlar Milli Məclisin bir neçə üzvü pensiya yaşının azaldılması təklifini səsləndirib. Əvvəlcə Aqil Abbas pensiya yaşının aşağı salınmasının lehinə danışıb. Onun sözlərinə görə, təqaüd yaşı incə bir məsələdir, onu yenidən müəyyənləşdirmək üçün mütəxəssisləri dəvət etmək və onların fikirlərini nəzərə almaq lazımdır.
 
Deputat Qüdrət Həsənquliyev də Azərbaycanda orta ömür yaşının aşağı göstəricisi ilə əlaqədar pensiya yaşının aşağı salınmasının tərəfdarı olduğunu bildirib.
 
İndi kişilər üçün pensiya yaşı 65, qadınlar üçün 62 yaşdır. “Əmək pensiyaları haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 7-ci maddəsinə görə, kişilər üçün maksimum pensiya yaşı 1 iyul 2017-ci il tarixindən 1 iyul 2021-ci il tarixinədək hər il altı ay artmış və qadınlar üçün 2027-ci ilədək bu qədər artacaq - 65 yaşına qədər.
 
Ölkəmizdə ömür uzunluğu Avropa ölkələrindən və çox sayda uzunömürlülərə sahib olan Yaponiyadan daha aşağıdır. Bunun günahı bir neçə amildədir: ilk növbədə səhiyyə səviyyəsinin aşağı olması və tibbi xidmətin daxili maaş və pensiyaların ölçüsü ilə müqayisədə çox baha olması.
 
Bir çoxları təqaüdə çıxana qədər yaşamaq şanslarının böyük olmadığını və çatsalar belə, pensiyaları uzun müddət ala bilməyəcəklərini söyləyərək, iş fəaliyyətlərini qanuniləşdirməyi lazım hesab etmirlər. Çünki pensiyanı ya almaya, ya da az bir müddətət ala bilərlər. Amma pensiya ödənişlərini onilliklər ərzində ödəməli olacaqlar.

Mövzunu AYNA-ya şərh edən iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərlinin sözlərinə görə, təqaüd yaşının artırılması qərarı verildiyi zaman bunun səhv addım olduğunu söyləyiblər: “Bu qərar əsassız idi. Bütün dünyada pensiya yaşı yalnız demoqrafik proseslər əsasında artırılır. Avropa ölkələrində təqaüd yaşının artırılması çox ağrılıdır və cəmiyyət tərəfindən tənqid olunur. Ancaq pensiya yaşını artıran məcburi bir tədbir var - bu yolla avropalılar ölkələrində iş yerlərini doldururlar. Bu problem Azərbaycanda heç vaxt olmayıb və yaxın gələcəkdə də olmayacaq. Əhalinin artım templərində bir qədər azalma müşahidə etdik, amma yenə də respublikada demoqrafiya ilə bağlı vəziyyət bir çox ölkələrə nisbətən daha yaxşıdır”.
 

Həmsöhbətimiz ölkədə təqaüd yaşının yalnız Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna yığılan vəsaitə qənaət etmək üçün qaldırıldığını düşünür: “İndi, nəhayət, Azərbaycan üçün təqaüd yaşı çox yüksək olduğundan əks bir prosesə ehtiyac olduğunu danışmağa başlayıblar. Yaxşı ki, bu məsələ müzakirə olunmağa başladı. Təqaüdə çıxanlar işləyərkən sosial təminat yatırımlarının tam qarşılanması üçün kifayət edəcək qədər uzun müddət pensiya ala bilmirlər”.

 
“Bütün dünyada yazılmayan bir prinsip var - ona görə, təqaüdə çıxdıqdan sonra ən az 18 il insanlar pensiya hesablarında yığılan pensiyanı almalıdırlar. Ölkəmizdə orta ömür müddətini götürsək, insanlar yaxşı halda orta hesabla 10 il təqaüd alırlar. Hökumət təqaüd yaşının endirilməsinə və ya heç olmasa artımının dayandırılmasına qərar verərsə, bu, doğru qərar olacaq. Və təqaüd yaşı zamanla dəyişməməlidir. Ölkəmizdə pis tendensiya təqaüd təminatında və vergidə tez-tez nələrinsə dəyişməsidir. Bu, yaxşı bir göstərici deyil, çünki nə işəgötürənlər, nə də işçilər gələcəklərini bu cür şəraitdə planlaşdıra bilərlər”, - deyə iqtisadçı vurğulayıb.
 
Cəfərli hesab edir ki, pensiya sisteminin islahatı gücləndirilməli və yalnız pensiya yaşının artırılmasını dayandırmaq deyil, həm də özəl pensiya fondlarına bazara çıxmaq imkanı vermək lazımdır: “Azərbaycanda bu sahədə yalnız dövlət inhisarı mövcuddur. Yeri gəlmişkən, Sosial Müdafiə Fondu 2013-cü ildə tamamilə özünü maliyyələşdirməyə keçməli idi, lakin bu, baş vermədi. Hələ də dövlət büdcəsindən nəhəng vəsait alan subsidiyalı bir qurumdur ki, bu da ona göstərilən ümidləri doğrultmadığını bir daha göstərir”.

Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev də AYNA-ya şərhində pensiya yaşının artırılmasının özünü doğrultmadığını deyib: “Bir çoxu təqaüdə çıxmadan və ya təqaüdə çıxdıqdan bir neçə il sonra dünyasını dəyişir. Və varislər həmin şəxsin illərlə topladığı zəhmətinin bəhrəsini ala bilmirlər – bu, ədalətsizlikdir”.
 
“Unutmayın ki, təqaüdçülər seçicilərin vacib bir hissəsini təmsil edirlər və bu sosial qrupun yaşayış şəraitindən razı qalması vacibdir. Hər bir vətəndaşın - uzun illər işləyənlər də daxil olmaqla - ləyaqətli bir yaşamaq hüququ var”, - deyə müsahibimiz bildirib.
 

Ağayev qadınların 55 yaşında təqaüdə çıxa biləcəyi Sovet təqaüd standartlarına qayıtmağın tərəfdarıdır: “Eyni zamanda, çoxuşaqlı anaların daha tez təqaüdə çıxmaq hüququ olmalıdır. Kişilər isə 60 yaşında çıxmalıdırlar”.

 
“Ancaq eyni zamanda, təqaüdçülərin iş fəaliyyətini də məhdudlaşdırmamaq vacibdir. Bəlkə də bütün yaşlı insanlar tam işləmək iqtidarında deyil və istəkli olmayacaqlar, amma gündə 4 saat işləyə və ümumi daxili məhsul yarada biləcəklər. Ciddi demoqrafik problemlərin yaşandığı təqaüd yaşı məsələlərində Avropa və Rusiya yolunu tutmaq lazım deyil”, - deyə mütəxəssis vurğulayıb.

---