Yaşlı insanların əmək bazarını tərk etmələri üçün hər şey edilir
 
Daxili iş bazarındakı vəziyyət iş axtaranlar üçün çətinləşib və pandemiya səbəbindən bir çox müəssisənin bağlanması tələb və təklif arasında daha da böyük bir fərq yaradıb. İşəgötürənlər üçün geniş seçim imkanları var və onlar 31 yaşdan 40 yaşa qədər işçiləri üstün tuturlar. Bunu bağlanmış əmək müqavilələrinin sayı (28,1%) sübut edir. Müqavilələrin 20,3%-i 41-50 yaş, 20,1%-i 51-60 yaş, 20%-i 21-30 yaş və 9,7%-i 61-70 yaşlı işçilərlə bağlanıb.
 
Elektron sistemə 80 yaşdan yuxarı 1260 nəfər işləyənin olması da daxildir. Bu rəqəm milli miqyasda azdır, eyni zamanda bir çox vətəndaşı təəccübləndirir. Əksər hallarda, təqaüd yaşının başlaması ilə bir insan məcburi istirahətə göndərilir. Həm də işdən pensiya yaşına bir neçə il qalmış deyil, tamam olduqdan sonra çıxarılma daha məqbul variantdır.
 
Azərbaycanda təqaüdəqədər yaşda bir iş tapmaq, yalnız peşənizdə bəxtiniz gətirsə və ya uyğun tanışlarınız varsa, mümkündür. Qalanları qeyri-müəyyən vəziyyətdə qalır, rəsmi bir iş tapa bilmirlər. Təqaüd hələlik yoxdur, bir qayda olaraq kiçik qazanclarla təsadüfi işlər tapmağa çalışırlar. Bəzi yaşlı insanlar bazara gələn müştərilərin aldıqlarını araba ilə maşınlarına qədər aparmaqla dolanmağa məcburdurlar. Ancaq burada da onları özləri üçün başqa bir iş tapa bilməyən daha çevik gənclər sıxışdırır.
 
İşçi axtaran işəgötürənləri başa düşmək olar: onlar təcrübəli, amma hələ də gücü qalan insanları seçməyə çalışırlar. Doğrudur, məşğulluq üçün yaş həddi müəyyənləşdirmək Əmək Məcəlləsinə ziddir, lakin bu cür ayrı-seçkiliyi sübut etmək demək olar ki, mümkün deyil. İşəgötürən işə qəbul edərkən rədd səbəbini yaşla deyil, başqa məqamlarla əlaqələndirir və ya heç bir şey izah etmir.
 
Ancaq təqaüd yaşına yaxın işçilərin işdən çıxarılması etik səbəblərdən səhvdir, lakin qanun bunu qadağan etmir. Bunu AYNA-ya “Xidmət-iş” Həmkarlar İttifaqları Federasiyasının vitse-prezidenti Camaləddin İsmayılov deyib.
 

Ancaq onun fikrincə, Əmək Məcəlləsində ən azı təqaüd yaşındakı işçiləri qorumaqla bağlı dəyişikliklər edilməlidir: “Məsələn, ailədə yeganə çörək qazanan insandırsa, təqaüdə çıxmasına 2 il qaldığı təqdirdə, işdən çıxarılmamaları qadağan edilə bilər, amma bu tədbirin təsirli olacağı mütləq deyil”.

 
“Yaşlıların qısamüddətli bir layihə şəklində deyil, qalıcı bir iş tapmasına kömək edən proqramlar olmalıdır. Ancaq onlar özlərinə inam yaratmalı, yəni həqiqətən çalışmalıdırlar. Bundan əlavə, yaşlı insanları işə götürən müəssisələrə müəyyən üstünlüklər vermək lazımdır”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
 
Elektron sistemdə qeydiyyatdan keçmiş 80 yaşdan yuxarı işçilərə gəldikdə isə, İsmayılov hesab edir ki, bu yaşda elmi işçilər, həkimlər və müəllimlər yaxşı işləyə bilər.
 
Vətəndaşların Əmək Hüquqlarını Müdafiə Liqasının (VƏHML) rəhbəri Sahib Məmmədov isə təəssüf edir ki, statistika 80 yaşdan yuxarı işçilərin hansı sektorda işlədiyini göstərmir. “Bu yaşdakı hüquqşünaslar, elm adamları tanıyıram. İnsanlar bu yaşda kiçik təqaüdlər aldıqları üçün işləmək istəyirlər. Bir neçə il əvvəl 65 yaşdan yuxarı dövlət sektorunda çalışanların hamısının təqaüdə çıxarılmasına qərar verildi. Bu, ilk növbədə məktəblərə və tibb müəssisələrinə aiddir. Bu insanların bəziləri özəl sektorda işləməyə gedir. Ümumiyyətlə, belə pensiya siyasəti səhvdir. Yaşlı insanların əmək bazarını daha sürətli tərk etmələri üçün hər şey edilir”, - deyə ekspert AYNA-ya şərhində qeyd edib.
 
Yaşlıların təqaüdə çıxmalarına az müddət qalmış işdən çıxarılamalara və sonra başqa bir işə götürülməmələri hallarına gəldikdə, müsahibimiz bu sahədə Rusiya təcrübəsini tətbiq etmək üçün Azərbaycanda təkliflər verildiyini xatırladıb: “Bu ölkədə kifayət qədər səbəb olmadan pensiya yaşına yaxın işçilərin işdən çıxarılması qadağandır, lakin bu, praktik olaraq orada işləmir. Bu, bizdə də işləməyəcək”.
 

Məmmədovun sözlərinə görə, hər yaşda işdən çıxarılma və ya ixtisar riski var: “Bu, ümumiyyətlə müəssisənin rəhbəri dəyişdikdə olur və yaşından, xüsusiyyətlərindən asılı olmayaraq hər kəsi işdən çıxarır və sonra özününküləri yerinə alır. Bu, Azərbaycanda belə bir mənfi təcrübədir. Bu, yalnız özəl sektorda deyil, dövlət qurumlarında da baş verir”.

 
Məşğulluq xidməti müxtəlif qruplardakı işsiz insanlar üçün müxtəlif proqramlar həyata keçirir. Mütəxəssisin dediyi kimi,  yaşlılar üçün layihələr var idi, indi şəhid ailələri üzvlərinin və Vətən müharibəsi veteranlarının işlə təmin olunması vacibdir. Ancaq işsizlərin sayı o qədər çoxdur ki, hər kəsin bir iş tapması mümkün deyil. Ölkədəki işsizlik problemi çox dərindir.

---