Gürcüstanın Rusiya ilə birlikdə "3+3" formatında iştirak etməsi çətin olacaq, buna baxmayaraq, ölkə böyük geosiyasi layihələrdə hansısa formada təmsil olunmalıdır. Bunu Gürcüstan Baş nazirinin müavini və xarici işlər naziri David Zalkaliani Rusiya XİN rəhbəri Sergey Lavrovun bir tərəfdən Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan, digər tərəfdən İran, Rusiya və Türkiyə bağlı irəli sürdüyü yeni əməkdaşlıq formatı təklifinə münasibət bildirərkən deyib.
“Əlbəttə ki, işğaldan azad olunma istiqamətində heç bir proses görmədiyimiz zaman belə bir formatda iştirak etmək və bir növ infrastruktur layihələrindən danışmaq çox çətindir. Buna baxmayaraq, ictimaiyyətə əks olunmaq üçün belə bir mövqe təqdim etmək istəyirəm: bu böyük geosiyasi layihələrdə və əlaqələrdə, heç olmasa bir şəkildə təmsil olunmalıyıq, əlbəttə ki, dövlət maraqları və işğalçıya bəzi güzəştlər hesabına deyil”, - deyə o bildirib.
Gürcüstanlı nazir ölkəsinin suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün "qırmızı xətt" olduğunu vurğulayıb: “Bölgədə inkişaf edən proseslərlə ayaqlaşmalıyıq və bu səbəbdən ölkənin rolunu və funksiyasını itirə biləcəyi Gürcüstandan yan keçə biləcək bütün yeni, hətta infrastruktur layihələrində iştirak etməliyik. Bu səbəbdən ölkəmizin maraqlarının zərər görməməsi üçün burada dəqiq bir mövqenin olması vacibdir”.
Bu yaxınlarda Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov İranın xarici işlər naziri Hüseyin Əmir Abdollahianla keçirdiyi mətbuat konfransında bu təşəbbüsün "3+3 formatı yaratmaq üçün müzakirə edildiyini söyləyib: üç Cənubi Qafqaz ölkəsi və onların üç böyük qonşusu - Rusiya, İran və Türkiyə.
Lavrov qeyd edib ki, İran bu təşəbbüsə Türkiyə və Azərbaycan kimi müsbət münasibət bəsləyir: “Rusiya Federasiyası erməni həmkarları ilə işləyir. Rusiya tərəfi gözləyir ki, Gürcüstan yaşadığı problemlərə baxmayaraq, belə bir mexanizm yaratmaqda marağını görə biləcək”.
Qeyd edə ki, Gürcüstan Rusiya ilə diplomatik münasibətlərə 26 avqust 2008-ci ildə, Moskvanın beynəlxalq hüququ pozaraq, Gürcüstanın iki bölgəsinin - Abxaziya və Cənubi Osetiyanın “müstəqilliyini” tanıyandan, yəni qonşu dövlətin ərazi bütövlüyünə təcavüzdən sonra son qoyub.
Ümumiyyətlə, İran-Azərbaycan və ya Türkiyə-Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinə diqqət yetirsəniz, bugünkü şərtlərdə "3+3" formatı qeyri-real görünür. Bəs, Gürcüstan və Rusiya haqqında nə deyə bilərik? Bu münasibətlərin fonunda Zalkalianinin hansı infrastruktur və geosiyasi layihələrdən bəhs etdiyi tamamilə aydın deyil. Axı, Gürcüstan ən azından Abxaziya və Cənubi Osetiyanın müstəqilliyinin tanınmasını Rusiya tərəfindən geri götürmədən, oradan qoşunlarının çıxarılmasını nəzərə almadan, işğal olunmuş əraziləri ilə beynəlxalq tranzit aça bilməz. Putin bunu edəcəkmi? Yox! Gürcüstanı "3+3" formatına daxil etməyin başqa yolu yoxdur.
Maraqlıdır, Zalkalianinin bu bəyanatına Gürcüstan cəmiyyətində necə baxılır? Və tam olaraq nə demək istədi?
AYNA-nın suallarını qonşu ölkədən olan ekspertlər cavablandırıblar.
Gürcüstan Strateji Təhlil Mərkəzinin (GSAC) aparıcı eksperti Gela Vasadze:
“Bütün Gürcüstan cəmiyyəti adından danışa bilmərəm, amma öz fikrimi bildirəcəyəm. Bu gün baş verənləri nəzərə alaraq, tam əminliklə deyə bilərəm ki, “3+3” formatı təkcə Gürcüstana deyil, Azərbaycana da çox uyğun gəlmir. Rusiya Federasiyası var gücüylə əsl "2+2" formatını (Rusiya, Ermənistan - Türkiyə, Azərbaycan) genişləndirməyə çalışır.
İndi mümkünsüz görünür, amma böyük siyasət uzun bir oyundur. Və ilk fürsətdə Moskva Ankaranı tamamilə yerindən çıxarmasa da, güclü şəkildə sıxışdırmağa çalışacaq. Bundan əlavə, indi də Rusiya Federasiyasının həqiqətən "neytral" olmasının bir sıra səbəbləri var.
Gürcüstan üçün "3+3" formatında əsas praktik risk Abxaziyadan keçən bir dəmir yolunun açılması perspektivi ilə əlaqədardır. Burada Moskva, Ankara və Tehranın maraqları üst-üstə düşür, lakin bu perspektiv və hətta bu barədə danışmaq Gürcüstanın milli maraqlarına ziyan vurur. Tbilisi bunu anlamalıdır. Və Zalkaliani hər şeyi düşünə bilərdi, xüsusən də bu sözləri Gürcüstan cəmiyyətinin belə bir açıqlamaya reaksiyasını yoxlamaq üçün deyə bilərdi”.
Konfliktoloq, beynəlxalq münasibətlər üzrə elmlər doktoru, Gürcüstan Texniki Universitetinin professoru Amiran Xevtsuriani:
“Bu gün cənab Zalkaliani ölkəmin Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəridir, ona görə də onun hər sözü xüsusilə balanslı və diqqətli olmalıdır. Sirr deyil ki, cənab Lavrov kifayət qədər təcrübəli bir diplomatdır, heç vaxt həddindən artıq danışmır, onun hər ifadəsi bir növ mesajdır və ən əsası, təhlükəli mesajdır. Lavrov Gürcüstandakı siyasi vəziyyəti yaxşı bilir və eyni zamanda Gürcüstan hökumətinin qərbli tərəfdaşları ilə problemlərini də yaxşı bilir. Deməli, onun ifadəsi də bu kontekstdən qaynaqlanır.
Düşünürəm ki, cənab Zalkaliani Lavrovun açıqlamasını ümumiyyətlə cavabsız qoya bilərdi. Daha çox deyəcəyəm, şəxsən mənim üçün Lavrovun dediklərinə məhəl qoymamaq, edilən şərhdən daha məqbul olardı. Bəzən susmaq danışmaqdan daha faydalıdır. Düşünürəm ki, bu, belədir.
Təbii ki, bu mərhələdə heç bir "3+3" formatı işləməyəcək, çünki bölgədəki çoxşaxəli və müxtəlif münaqişə mühiti bunun üçün lazımi siyasi iqlim yaratmır. Bu fikrin ortaya çıxdığı zamanın və şərtlərin yaxşı fərqindəyik. O zaman həmin fikir müəyyən bir məqsəd və məna daşıyırdı. Bu gün isə həmin ideya tamamilə cansız və yararsızdır”.
