ABŞ-ın Ankara, Moskva və Tehrana təzyiqlərinin sirri - sanksiyalardan çökməyən üçbucaq

Vaşinqtonla Qərbdəki müttəfiqləri Rusiya, İran və Türkiyəni təzyiq altında saxlasa da, onları dağıda bilməyiblər - politoloqların analizi

ABŞ və onun Qərbdəki müttəfiqlərinin hər zaman ümdə arzusu əzəli rəqiblərini diz çökdürmək, hegemonluğuna son qoymaq, zəiflətmək olub. Bu, onillərin dəyişməz siyasətidir.
Vaşinqton və “Qoca qitə”nin nəhəngləri üçün Rusiya, İran və Türkiyə həmişə başağrısı, problem, gözügötürməz qüvvələrdir. Bu niyyətlə Ankara, Moskva və Tehran üçbucağı Qərbdən gələn sanksiyalara qarşı bir zolaq yaratmaqdadırlar.
“Yeni Müsavat” yazır ki, bu anti-Qərb cəbhəsi məhz imperialist güclərin təzyiqlərini dəf etməyə, onların iqtisadi sanksiyalarından ağır təsirləri olmadan ötüşməyə hesablanıb.
O baxımdan son illərdə Rusiya-Türkiyə-İran ittifaqı haqda tez-tez danışılır, regionda ABŞ və Avropanın həmlələrinə birgə müqavimət göstəriləcəyi proqnozları səslənir.
Ən maraqlısı budur ki, ABŞ təzyiq göstərdiyi və sanksiya tətbiq etdiyi dövlətlərin heç birini diz çökdürə bilməyib.
Əksinə, bu ölkələr daxili istehsalatı artırıblar, hərbi sənaye kompleksini inkişaf etdiriblər, bir-birinə daha çox bağlanıblar, əməkdaşlığı genişləndiriblər.
Həmçinin Avropa Birliyinin sanksiyaları bu illər ərzində Rusiya və İranı laxlada bilməyib.
Təbii ki, sərt qərarların iqtisadi zərbələri var, dövlətlərə maliyyə baxımından böyük itkilər yaşadır, amma onları fəlakətlə üz-üzə qoymur.
Hətta dünyada ABŞ və Qərbin ikili standartları ikrah hissi doğurmaqdadır, onların səmimiyyətinə inam qalmayıb. 
Ümumiyyətlə, Amerika bu ölkələrlə ya “siyasi çilingağac” oynayır, ya da demokratiya, insan haqları, media azadlığı pərdəsi altında apardığı siyasət artıq bu siyasətlə ölkələrə girə bilməməsi prosesə mane olmağa başlayır.

Bəzi təhlilçilərin qənaətinə görə, hər iki versiya qüvvəsində ola bilər. Amma əsas məsələ Amerika və dünyanın digər güclərinin Rusiyanın, İranın tam çökməsində, dağılmasında maraqlı olmamasıdır.
Sadəcə, onları təzyiq altında saxlamaqla bunu yetərli sayırlar, sıxışdırırlar, çabalamağa məcbur edirlər. Yəni Rusiyanın və yaxud İranın çöküşü arzulanmır.
2015-ci ildə bütün Qərb dünyası İranla münasibətlərdə çoxillik böhranın bitməsini və çoxtərəfli beynəlxalq sazişin imzalanmasını bayram edirdi.
Yalnız üç il keçdi və böhran qayıtdı. 2018-ci ilin avqustunda ABŞ birtərəfli olaraq sazişdən çıxdı və İrana qarşı sanksiyaları bərpa etdi.
Böhranın səbəbi İranın nüvə proqramı və onun nüvə silahına yiyələnmək məqsədi, həmçinin İran rəhbərliyinin çıxışlarındakı anti-Amerika üslubu olmuşdu.
İrana qarşı sanksiyaların bərpasının ertəsi günü məlum olmuşdu ki, ABŞ Rusiyaya qarşı yeni sanksiyalar tətbiq edəcək.
Amerika hakimiyyəti qərara gəlib ki, keçmiş rusiyalı kəşfiyyatçı Sergey Skripalın və onun qızı Yuliyanın Böyük Britaniyada zəhərlənməsinin arxasında Kreml durur. O vaxtdan sonra ardıcıl müxtəlif səbəblərlə Moskva təzyiq altında saxlanır.
Eyni tarixdə ABŞ Türkiyənin ədliyyə və daxili işlər nazirlərinə qarşı sanksiyalar tətbiq edib - Əbdülhamit Gülün və Süleyman Soylunun bütün Amerika hesabları dondurulub.
Son illərdə Ankara ilə Vaşinqtonun münasibətləri bir neçə səbəb üzündən pisləşib. Türkiyə ABŞ-ın Güləni ona təhvil verməkdən imtina etməsindən və Amerika tərəfinin Suriyadakı kürd könüllülərlə əməkdaşlığından narazıdır.
Amerika hakimiyyəti isə öz növbəsində keşiş Bransonun həbsindən hiddətlənib. ABŞ sanksiyalarının tətbiqi Türkiyə valyutasının - lirənin məzənnəsinə də təsir edib. Beləliklə, biz üç dövlətin təzyiqlərlə üzləşdiyini, lakin məğlub olmadığını müşahidə edirik.

Qabil Hüseynli
Politoloq Qabil Hüseynlinin “Yeni Müsavat”a bildirdiyinə görə, nə qədər “öldürücü sanksiyalar tətbiq edəcəyik” desələr də, Rusiya və İran davam gətirir.  Onun fikrincə, bu məsələdə Türkiyəni ayırmaq lazımdır: “Qərblə əlaqələri gərginləşə bilər, amma sonra öz məcrasına qayıdır, Ankaraya qarşı dağıdıcı sanksiyalardan istifadə etmirlər, etməyəcəklər də...”
Ekspert hesab edir ki, burada Rusiya və İran aktualdır: “Qərb dünyası Rusiyanı həmişə hədəfdə görüb. Putin Rusiyası isə Qərb üçün daha ciddi təhlükə ərz etməyə başlayıb.
Rusiyanın Ukrayna, Gürcüstana təcavüzü, qonşularına dözümsüzlüyü, Suriya və Liviyadakı hərəkətləri dünya tərəfindən normal qarşılanmır.
Rusiyanın sürətlə silahlanmaya rəvac verməsi, yenidən militaristləşməyə başlaması dünyanı narahat etməkdədir. Baxmayaraq ki, əhalinin rifah səviyyəsi aşağıdır, Kreml gəlirlərinin böyük hissəsini yeni kütləvi qırğın silahlarının, nüvə silahlarının yaradılmasına sərf edir. Hətta Putinin məhdud sayda jurnalistin iştirakı ilə keçirdiyi mətbuat konfransında Rusiyanın yaratdığı yeni nəsil silahlar haqda öyündüyünü görmək olardı. Bu cəhətdən Qərbin hədəfində Rusiya dayanmaqdadır".

Q.Hüseynli güman edir ki, Bayden hökuməti Avropadakı müttəfiqlərini də öz tərəfinə çəkə bilib, Tramp dövründə olan Amerika-Avropa soyuqluğu aradan qaldırılıb, “Qoca qitə”ni Rusiyaya qarşı yönləndirib. Analitik İrana gəldikdə, bildirdi ki, son dövrlər müəyyən yumşalma hiss olunur: “İran MAQATE rəhbərini ölkəyə buraxıb. Onun rəhbəri İranın nüvə məntəqələrini inspeksiyadan keçirəcək.
Tehran Vaşinqtonla danışıqlara getməyə bir şərtlə razıdır ki, Amerika sanksiyaları, xüsusən təbabətlə bağlı qadağaları götürsün.
Amma İsrail MOSSAD-nın və ABŞ Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin mətbuata yaydığı məlumatlara görə, İran uranı zənginləşdirməyə davam edir.
Ona görə Amerika tələsmir, sanksiyaları götürməyə hazırlaşmır. Amma bütövlükdə Bayden administrasiyası və Avropanın özü əsas diqqəti Rusiyaya yönəltməyi fikirləşirlər. Hətta hərbi hava qüvvələri olmayan Finlandiya bunu yaratmağa başlayır, Norveç silahlanır, Rusiyanın hücumu adı altında bir panika qaldırırlar. Odur ki, əsas hədəf Rusiyadır".

Ramiyə Məmmədova
Siyasi şərhçi Ramiyə Məmmədova hesab edir ki, Rusiya və İrana sanksiyalar bu dövlətləri çökdürə bilməz: “Çünki hər ikisi daxili istehsalatı olan, Çinlə və başqa dövlətlərlə əməkdaşlığı quran ölkələrdir.
Eyni zamanda Qərb dünyası onları sıxışdırmaqla iqtisadi zərər vurmağı hədəfləyib, heç də onların axırına çıxmaq niyyəti yoxdur, bu, utopik görünər".
Emil SALAMOĞLU

---