İSRAİL YENİ ƏRƏB DOSTLARINA ETİBAR ETMİR –Əmirlik "F-35" təyyarələri ilə təmin olunacaqmı?

İqor Subbotin
“Nezavisimaya qazeta”, 23.09.2020
 
İsrailin müdafiə naziri Benni Qantzın Vaşinqtona səfərinin və Amerika rəhbərliyi ilə apardığı danışıqların əsas mövzularında, o cümlədən yəhudi dövlətinin ərəb ölkələri ilə münasibətləri normallaşarkən, Yaxın Şərqdə hərbi üstünlüyünün qorunması məsələsi olub. Bu ilin dekabr ayında ABŞ və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (BƏƏ) arasında ərəb monarxiyasını “F-35” çoxfunksiyalı qırıcı-bombardmançı təyyarələri ilə təmin etmə müqaviləsinin imzalanması ilə bağlı İsrail ictimai fikrinin narahatlığı davam edir.
Pentaqon rəhbəri Mark Esper Qantzla danışıqlar zamanı ABŞ prezident administrasiyasının hərbi üstünlük məsələsində müttəfiqinə sadiqliyini qeyd edib.
Nazir bildirib: “Nəsillər boyu ortaqlığımız ümumi dəyərlər, maraqlar və narahatlıqlar üzərində qurulur. Hərbi əməkdaşlığımızın təməl daşı İsrailin bölgədəki hərbi üstünlüyünün qorunmasıdır. İsrail üçün çoxdan bəri davam edən təhlükəsizlik prioritetimizi dəstəkləməyə davam edəcəyik. ABŞ və Müdafiə Nazirliyi bu vacibliyə sadiqdir”.
Buna cavab olaraq Qantz ölkəsinin Amerika tərəfi ilə tərəfdaşlığa “yalnız bir imtiyaz olaraq deyil, həm də davamlı bir zərurət olaraq baxdığını” qeyd edib.
İsrail, BƏƏ və Bəhreyn arasında diplomatik əlaqələrin bərpası fonunda, Ərəb-İsrail normallaşmasında vasitəçilikdə fəal iştirak edən ABŞ prezidenti Donald Tramp administrasiyasının “F-35” təyyarələrini Əmirliklərə satma niyyəti barədə məlumat verildikdən sonra baş nazir Benyamin Netanyahu hökuməti tənqid hədəfinə çevrilib. Razılaşma əvvəllər yəhudi dövlətinin 1967-ci il Altı günlük müharibədən sonra aldığı müstəsna hüquqla dəfələrlə bloklanmışdı. Sonra təyyarə satışı məlumatlarını ABŞ prezidentinin özü təsdiqləyib: “BƏƏ ilə dörd dəfə birlikdə döyüşdük. Bizə çox sadiqdirlər. Münasibətlərimiz indikindən daha yaxşıdır”.
“Reuters”-in açıqladığı kimi, müvafiq müqaviləni Əbu-Dəbi və Vaşinqton dekabrın 2-də qeyd olunan BƏƏ-nin Milli Günü üçün imzalamaq niyyətindədir. Agentliyin bildirdiyinə görə, Qantzın səfəri İsrailin hərbi üstünlüyünü qorumağın spesifik bir yolunun axtarışı ilə əlaqələndirilə bilər.
Beləliklə, yəhudi dövlətinin hava hücumundan müdafiə sistemini gizli təyyarələrin tanınması texnologiyası ilə təchiz etmək imkanı var ki, bu da “F-35”-i müəyyənləşdirməyə imkan verir.
2017-ci ildə ixtisaslaşmış “Defence News” nəşri mənbələrə istinad edərək, Əmirliklərin 24-ə qədər “F-35” təyyarəsi əldə etmək istədiyini bildirib. O zaman BƏƏ Hərbi Hava Qüvvələrinin iki növ təyyarəni modernləşdirmə ehtiyacından danışılırdı.
İsraillilərin Netanyahuya verdiyi sualların məntiqli olduğuna inanmaq üçün əsas var. İbrani dilində çıxan “Kalkalist” qəzeti dünən BƏƏ-yə yönəldilən “F-35” təyyarə donanmasının qanadlarının böyük ehtimalla İsrail hərbi sənaye kompleksinin ən məşhur firmalarından biri olan “İsrail Aerospace Industries”-in istehsal ediləcəyini bildirib.
Daha əvvəl ABŞ mətbuatının məlumatlara görə, hökumət başçısı amerikalı ortaqları ilə qapalı məsləhətləşmələrdə Amerika silahlarının bütöv bir hissəsinin Əmirliklərə satılmasına etiraz etmədiyini açıq şəkildə deyib.
“New York Times” yalnız “F-35” deyil, həm də “EA-18G Growler” elektron döyüş təyyarələrindən və “MQ-9 Reaper” dronlarının bəhs edildiyinə aydınlıq gətirib. Amma Netanyahu bunu rədd edir.
Maraqlıdır ki, Trampın Vaşinqtondakı tənqidçiləri BƏƏ-yə “F-35”-lərin tədarükü ilə bağlana bilər. Nümayəndələr Palatasının sədri Nensi Pelosi onsuz da sənədlərin suallar doğurduğunu və ABŞ qanunverici orqanının “İsrailin keyfiyyətli hərbi üstünlüyünü qoruyub saxlaya bilməsi üçün” bu sahədə müqavilələrin icrasını ikitərəfli şəkildə izləyəcəyini söyləyib.
Artıq Kapitol Hill və Ağ Ev arasında müdafiə müqavilələri ilə bağlı qalmaqallar yaşanıb, lakin o, BƏƏ-nin qonşusu Səudiyyə Ərəbistanı ilə əlaqəli olub.
Beləliklə, Tramp administrasiyası icra hakimiyyətinin imtiyazından istifadə edərək Konqresdə yan keçməkdə günahlandırılıb.
Əmirliklər, öz növbəsində, böyük bir silah dəsti almaq üçün çətin ki, ABŞ-dan icazə gözləsinlər. Körfəz mediası Əbu-Dəbi vəliəhdi Məhəmməd bin Zaidin bu yaxınlarda Türkiyənin İncirlik bazasındakı ABŞ qüvvələrini BƏƏ-dəki bazaya yenidən yerləşdirmək üçün Pentaqonla danışıqların ilk mərhələsini başlatdığını müzakirə edir.
Beləliklə, müşahidəçilərin də qeyd etdiyi kimi, Əmirliklər uğurla başladılan Ərəb-İsrail normallaşması və əsas regional rəqiblərindən biri olan Türkiyəni “çimdiklədikdən” sonra Trampın xeyirxahlığından istifadə etmək istəyir. Düzdür, ABŞ-ın belə bir təşəbbüslə nə dərəcədə razılaşmağa hazır olduğunu söyləmək çətindir: amerikalıların İncirlikdən çıxmaqla bağlı tez-tez səsləndirilən təhdidləri Ankaranı qorxutmağa yönələn ritorikadan başqa bir şey deyil.
Tərcümə: Strateq.az

---