“Güc strukturlarının bitərəfliyi təmin edilməzsə, müxalifətin qələbəsi mümkün deyil”
 
Belarus ətrafında və daxilində baş verən gərginlik səngimir. Situasiya ilə bağlı hər gün yeni suallar yaranır.
 
Birincisi, Putinin Lukaşenkoya böyük bir kredit verəcəyi vədi vəziyyətə necə təsir edə bilər? Yeri gəlmişkən, ABŞ Dövlət Departamentinin rəhbəri Mayk Pompeo, Rusiyaya Belarusun suverenliyinə hörmət etmək çağırışı ilə müraciət etdi. Bu hadisələrin bir-biri ilə əlaqəli olması mümkündür.
 
İkincisi, Svetlana Tixanovskayanın etiraz hərəkatındakı nüfuzu nə qədər güclüdür? Axı, o, çox hay-küylü açıqlamalar verir. Məsələn, Aleksandr Lukaşenko postunu dinc yolla tərk edərsə, şəxsi təhlükəsizlik zəmanətləri alacağını vəd edir. Bundan əlavə, Belarusun geri dönüş nöqtəsini keçdiyini, Lukaşenkonın bu ölkənin lideri kimi gələcəyinin olmadığını və hakimiyyətdən getməsinin yalnız zaman məsələsi olduğunu söylədi. Onun sözlərinə görə, kütləvi nümayişlər davam edəcək. Yüz minlərlə insanın iştirak etdiyi həftəlik bazar yürüşləri onsuz da normaya çevrilib və dövlət müəssisələrində tətillərin sayı artmaqdadır. Tixanovskaya görə, müxalifət dövlət aparatını boykot etməyə davam etmək niyyətindədir. Özəl şirkətləri dövlətə ödənişlərdən və dövlət müəssisələrindən məhsul alışından imtina etməyə çağırdı. Onun fikrincə, “Belarus rejimi zəif ayaqları olan nəhəng bir şeydir”.
 
Üçüncüsü, Rusiya Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin başçısı Sergey Narışkinin ABŞ-ın Belarusda hökumət əleyhinə tədbirlərin maliyyələşdirilməsi üçün, təxminən 20 milyon dollar ayırdığı barədə sözlərini necə qiymətləndirmək olar?

AYNA suallara əcnəbi siyasi müşahidəçilər vasitəsilə aydınlıq gətirməyə çalışıb.
 
“Strateji XXI əsr” Qlobal Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri, “Qara dəniz təhlükəsizliyi” jurnalının baş redaktoru Mixail Qonçar (Kiyev):
 
“Belarusdakı hadisələrin indiki inkişaf yolu Kremlin Yanukoviçin prezidentliyi dövründə Ukraynaya hazırlaşdığı anşlyuz ssenarisinin bir qədər modernləşdirilmiş versiyasıdır. Kremlin, Avrasiya inteqrasiyası variantını qəbul etməsi, Avropa İttifaqı ilə Assosiasiya Sazişindən imtina etməsi üçün Ukraynanın o zamankı rəhbərliyinə güclü təzyiqi var idi. Yanukoviçin 2013-cü il noyabr ayının sonunda Vilnüsdəki sammitdə etdiyi də elə bu idi. Yəni Kremlin şərtini yerinə yetirdi. 2013-cü ilin noyabrında Avropa İttifaqı ilə birlik sazişi imzalamaqdan imtina etdikdə insanlar kütləvi şəkildə meydana çıxdılar. Rusiya yenə də kökə və qamçı siyasəti ilə hərəkət etdi. Moskva, BVF-yə qarşı çıxaraq, Ukraynaya 15 milyard dollar kredit verəcəyinə söz verdi və etdi. 17 dekabr 2013-cü il idi. İki aydan bir az sonra Yanukoviç rejimi çökdü. Rusiya krediti kömək etmədi. Və kömək edə bilməzdi də, çünki kreditin əsas hissəsi bir həftə içində qaz almaq üçün əvvəllər verilmiş borcun qaytarılması şəklində Moskvaya qayıtdı.
 

Görünən budur ki, Kreml indi Lukaşenko ilə eyni ssenarini oynayır - 1,5 milyard dolları hissə-hissə götürün, qaz borcunu qaytarın, sizə nə desək, edin, sonra görək nə olur… Əslində, bu pula görə Kreml Lukaşenkodan bir ölkə almaq istəyir, ancaq bu, onun ata mülkü deyil, Belarus vətəndaşları da onun təhkimçi kəndliləri deyil. Bu səbəbdən Kremldən maliyyə qəbulu rejimin əzabını yalnız bir neçə ay uzadacaq. Etirazlar davam edəcək. Və müxalifət daha sərt davranacaq.

 
Rejim xalqı eşitmək istəmədiyi zaman qaçılmaz olaraq etirazların radikallaşmasına səbəb olur. Elə Ukraynada da belə oldu. Bu tendensiya onsuz da baş verir: dövlət müəssisələrindəki tətillər, insanların yalnız küçələrə çıxmasından daha yeni bir etiraz keyfiyyətidir. Rejim yenidən kütləvi repressiyaya, işgəncə və qətlə əl atsa, Minsk küçələrində “Molotov kokteylləri” meydana çıxacaq.
 
Aydındır ki, Moskva bunu tamamilə proqnozlaşdırır və buna görə də Kreml ənənəvi versiyasına əl atır: Belarusun işlərinə xarici müdaxilə, xaricdən, ilk növbədə, ABŞ-dan etirazların maliyyələşdirilməsi barədə məlumatlar yayılır. Narışkinin 20 milyon dollar haqqında verdiyi açıqlama bu qəbildəndir. Maydan məsələsində, Moskva ABŞ Dövlət Departamentindən, diaspordan başlayaraq, Sorosla bitən müxtəlif mənbələrdən Amerikanın milyardlarla dollarlıq maliyyələşdirməsindən danışırdı. Əlbəttə, bu, cəfəngiyatdır, amma yalan nə qədər böyükdürsə, ona inanmaq o qədər asandır.

Güman edirəm ki, ABŞ Rusiyanı yalnız Belarusun suverenliyinə hörmət etməsi barədə şifahi olaraq xəbərdar etməyəcək. Bəyanatın pərdəarxası mənası, Kreml hərbi əməliyyatlara cəsarət edərsə və ya Lukaşenkonu təşviq edərsə, Rusiyaya qarşı yeni sanksiyalar paketinin perspektividir. Və Navalnı hadisəsi hələ bitməyib”.
 
Latviyalı mütəxəssis, müstəqil jurnalist Aleks Qriqoriyevs:
 
“Belarusdakı hadisələrdən danışanda, bu hadisələrin baş verdiyi böyük tarixi prosesləri unutmaq olmaz. Bu, Rusiya imperiyasının parçalanma prosesidir və hazırkı Rusiya rəhbərliyinin parçalanmanı ləngitmək, dayandırmaq və ya geri qaytarmaq cəhdləridir. Tarixi perspektivdə bu cəhdlər uğursuzluğa düçar olur. Putinin, illərdir Rusiyanın imperiya əzəmətini bərpa etmək istəyi qarşısında oyunlar oynayan Lukaşenkonun olmadığı Belarusa ehtiyacı var. Ancaq bu gün Lukaşenko hələ də Belarusa nəzarət edir və 1,5 milyard dollar, adını nə qoyursunuzsa qoyun, Putin tərəfindən Rusiyanın qisas oyunlarını davam etdirməsi üçün Lukaşenkoya verməyə hazır olduğu qiymətdir.
 

Sergey Narışkin yalan danışır və yalanları Belarusa qoyulan Rusiya investisiyalarını ört-basdır etmək üçündür. Hələ ki, Belarus hərbi rəhbərliyinin kütləvi şəkildə müxalifətin tərəfinə keçməsi barədə faktlar yoxdur, parçalanmanı demirəm, heç olmasa, onların neytrallığını təmin etmədən müxalifətin qələbəsi mümkün deyil. Ancaq Putin Rusiyasının Belarusda baş verən proseslərə təsirinin artması mümkündür və ola bilər.

 
Təəssüf ki, ABŞ və Avropa İttifaqı Lukaşenko və Narışkinin iddia etdiyi qədər aktiv deyil. Bu arada, Belarusun Rusiyaya tabe olması Avropanın bu hissəsində sabitliyin pozulmasına gətirib çıxaracaq və həm Ukraynanı, həm də Baltikyanı ölkələri, eləcə də Polşanı təhlükəyə atacaq.
 
Bu anda meydanda gözlənilməz yeganə oyunçu Belarus xalqıdır. Davamlı kütləvi etirazlar elitalar arasında bölünməyə, rejimin süqutuna və mütləq rusiyapərəst olmayan liderlərin seçilməsinə səbəb ola bilər. Ancaq bu, hələlik ümiddir, əminlik deyil”.

---