Humanitar atəşkəs müddətsiz ola bilərmi?

İlham İsmayıl

Humanitar atəşkəs 1994-cü ilin atəşkəsi kimi müddətsizdirmi? Dünəndən bəri ölkə əhalisini bu sual çox əndişələndirir, həm də sakit deyil, əsəblə, həyəcanla. Çünki Makronun təşəbbüsü və israrı ilə qəbul olunan bu atəşkəs razılaşmasında zaman yalnız “müvəqqəti” sözü ilə qeyd edilib. Müvəqqətilik isə illərlə çəkə bilər, adı da olar “müddətsiz”. Necə ki, artıq Dağlıq Qarabağın qondarma məmurlarından olan David Babayan bu gün keçirdiyi brifinqdə bildirib ki, “Qarabağdan atəşkəsin cəmi bir neçə gün qüvvədə olacağı ilə bağlı bəyanatlarına baxmayaraq, Qarabağda elan edilən humanitar atəşkəs müddətsizdir”. 

1994-cü il atəşkəs müqaviləsi də müddətsiz olaraq qəbul olnmuşdu və hər dəfə pozulanda ermənilər o saat müqavilənin müddətsizliyini ortaya atırdılar. Və bu müddətsizlik 27 il çəkdi. İndi 21 gün davam edən azadetmə əməliyyatından sonra yenidən müddətsiz atəşkəsə girməyimiz başlanan işin uzun müddətə yarımçıq qalması qorxusunu yaradır. Məhz qorxusunu! Baxmayaraq ki. Füzuli şəhəri düşməndən azad edildi, amma Gəncə qətliamından sonra atəşkəs elan edilməsinin zamanı çox da uğurlu sayıla bilməz.

Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Leyla Abdullayevanın “ bu atəşkəs döyüşlərin bitdiyi anlamına gəlmir” deməsi qismən rahatlasa da, nigarançılıq davam edir. 

Ermənistan tərəf artıq təbliğata başlayıb ki,  “razılaşmalar nəzərə alınmasa və beynəlxalq birliyin atəşkəsə nail olmaq səylərinə Azərbaycan hörmətsizlik göstərərsə, ATƏT-in Minsk Qrupuna həmsədr olan ölkələr daha sərt və başqa metodlardan istifadə edərək barışıq qurmalı olacaqlar”.
Gördüyünüz kimi düşmən bizi yenə özü ilə deyil, Fransa və Rusiya ilə təhdid edir. Bu gün alınan xəbərlərdən məlum olur ki, düşmən intensiv olmasa da atəşkəsi yenidən pozur və yenə mülki əhalinin olduğu yerləri atəşə tutur.

Beynəlxalq Qırmızı Xaç cəmiyyətinin fəaliyyət mexanizmləri elə atəşkəs elan olunandan danışılmalı və müddəti müəyyən edilməlidir. Döyüş meydanında qalan cəsədlərin götürülməsinin, hərbi əsirlər varsa onların dəyişdirilməsinin mexanizmi və müddəti cəbhə komandirləri ilə razılaşdırılıb həll edilməlidir. Və bu razılaşma elan edilməli və ilk növbədə bu atəşkəsin təşəbbüsçüləri bilməlidir. 
Başqa variant mümkündürmü? Bəli. Əgər Ermənistan bizim şərtlərimizi qəbul etdiyini yaxın 72 saat ərzində bəyan etsə atəşkəsi müddətsiz hesab etmək olar. Şərtlər isə ən yüksək səviyyədə hamının nəzərinə çatdırılıb. Dağlıq Qarabağ ətrafında hələ də işğalda qalan Kəlbəcər, Laçın, Qubadlı, Zəngilan və Ağdam rayonlarını ən qısa müddətdə işğalçı qüvvələr tərk etməli, Dağlıq Qarabağdan olan qaçqınlar geri qaytarılmalı və Azərbaycanın tərkibində erməni icmasının yerli idarəetmə statusu müəyyənləşməlidir. 

Açığını deyək ki, Ermənistandan bu addımı gözləmək özünü aldatmaqdır. Paşinyan iki gün əvvəl Qarabağa göndərdiyi ehtiyat qüvvələr qarşısında çıxış edib qələbə çalacaqlarını deyirdi və bu gün də erməni mediası Dağlıq Qarabağın müstəqilliyindən danışır. Deməli, humanitar atəşkəsin vaxtı mütləq bu gün elan edilməli, ya da Ermənistan atəşkəsə əməl etmədiyi üçün döyüşləri davam etdirmək lazımdır. 

Düşmən Xocalı qətliamını törədən düşməndir. Gəncəyə atılan iki raket nəticəsində azyaşlı uşaqlar daxil olmaqla 25nəfərin öldürülməsi, 100-ə yaxın insanın yaralanması göstərir ki, erməni xisləti dəyişməyib. Meymun təkamül prosesi keçirib adam ola bilər, amma erməni təkamül prosesi keçirə bilməyən məxluqdur. Belə məxluqlar humanizmdən, humanist atəşkəsdən yalnız bəhrələnib yenidən hücuma keçəcək, ya da sülh danışığını uzadacaq. Düşmən məğlub olub, amma biz hələ tam qalib gəlməmişik. Tam qələbəyə kimi getməliyik.

---