Xalid Kərimli: “Şirkətlər qiymətləri artıraraq, bununla da itkini kompensasiya edir”
Natiq Cəfərli: “İnsanlar Türkiyədən Azərbaycana malların çatdırılma qiymətlərinin artmasından şikayətlənirlər”
Lirə ucuzlaşır, amma ölkəmizdə Türkiyə malları ucuzlaşmayıb. Bu zaman “niyə” sualı olduqca aktualdır. İstehlakçının maliyyə reallıqlarının incəliklərindən xəbərsiz olanlar üçün məntiqi sualının cavabı sadədir. Analitiklər isə izah edirlər ki, ucuz lirə idxal mallarını bahalaşdırır və inflyasiyanı sürətləndirir.
Əmtəə qiymətlərində qlobal sıçrayış və türk lirəsinin ucuzlaşması Türkiyədə illik inflyasiyanın artmasına səbəb oldu. Hamımız xatırlayırıq ki, 6 il əvvəl Azərbaycanda baş verən devalvasiya nəinki idxal, həm də yerli məhsulların qiymətlərində rekord yüksəlişə səbəb olmuşdu. Bu gün qonşu ölkədə oxşar ssenari - lirənin ucuzlaşması qiymət spiralına səbəb olur. Heç kimin malını dəyər-dəyməzinə satmaq istəmədiyinə inanmaq daha məntiqlidir.
İqtisadçı ekspert Xalid Kərimli AYNA-ya şərhində koronavirus pandemiyası səbəbindən Türkiyə məhsullarının idxalçılarının gəlirlərinin əhəmiyyətli dərəcədə azaldığını, lakin xərclərin artdığını deyib: “Türk lirəsi dəyər itirdikcə, Türkiyədəki şirkətlər təbii olaraq məhsullarının qiymətlərini qaldırır. Qiymətləri artıraraq, bununla da itkini kompensasiya edirlər. Bundan əlavə, şirkətlərin “maliyyə yastıqları” pandemiyadan əvvəlki ilə eyni deyil. Bütün bunlar qiymətlərin aşağı salınma ehtimalını istisna edir”.
Bu günə qədər Türkiyə lirəsinin Azərbaycan manatına olan rəsmi məzənnəsi orta hesabla 1 TL/0,18AZN təşkil edir. Məzənnə enişinin davam etdirməsinə baxmayaraq, Bakıda Türkiyə istehsalı olan mallar ucuzlaşmır.
İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli də AYNA-ya açıqlamasında son illərdə lirənin hərəkət dinamikasını xatırladaraq, bir neçə ildir türk valyutasının dəyərdən düşdüyünü bildirib: “Qonşu ölkədə yumşaq devalvasiya uzun müddətdir baş verir, amma biz bunu oradan idxal olunan mallarda hiss etmirik. Və son iki-üç həftə ərzində türk valyutasının dollar və avroya nisbətdə düşməsinin tarixi maksimumu qeydə alınıb. Təbii ki, türk mallarının ucuzlaşacağı gözləntiləri var idi, amma hələlik bunlar baş vermir”.
Həmsöhbətimiz gerçəkləşməyən gözləntilərin üç əsas səbəbini qeyd edib: “Qonşu ölkədə işləyən bir çox iş adamı Türkiyədən Azərbaycana malların çatdırılma qiymətlərinin artmasından şikayətlənir. Üstəlik, Türkiyədə kifayət qədər güclü inflyasiya prosesləri qeydə alınıb - bu ölkədə inflyasiya artıq 20%-ə çatıb. Bütün bunlar təbii ki, Türkiyə idxalının maya dəyərinin azalmasına kömək etmir. Ölkələrimiz aprel ayında bir neçə yeni qarşılıqlı müqavilə imzalayıb ki, bunların arasında ikiqat vergitutma və ikiqat gömrük rüsumundan imtina da var”.
“Sözügedən razılaşmalar yerinə yetirilərsə, bu, qiymətlərin aşağı düşməsinə kömək edər, lakin oradan gələn mallar gömrükdən hələ də köhnə sxem üzrə keçirilir. Türkiyədə bəzi mal növlərinə vergi və rüsum tətbiq olunsa da, idxalçı gömrük rüsumunun 15%-ni ödəyir. Yeni, aprel razılaşmalarına görə, gömrük rəsmiləşdirilməsi zamanı bu məqam nəzərə alınmalıdır, lakin indiyədək bu, baş verməyib. Təəssüf ki, bu cür nüanslar qiymətlərdə öz əksini tapır və Türkiyə idxalının qiymətinin azalmasına mane olur”, - deyə Cəfərli vurğulayıb.
Qeyd edək ki, yüksək inflyasiyaya baxmayaraq Mərkəzi Bankın faiz dərəcələrini yenidən aşağı salması gözlənildiyindən, lirə ucuzlaşmağa davam edir. Analitiklər Türkiyə Mərkəzi Bankının keçən ay eyni nisbətdə gözlənilməz bir faiz endirimindən sonra indi faiz dərəcəsini 100 bazis dərəcəsinə, 17%-ə qədər endirəcəyini gözləyirlər.
