Sabiq nazir: “Fermerlərin Bakı və Abşeron bazarlarında ticarət edə bilməsi üçün real şərait yaradılmır”
 
Novruz ərəfəsində Bakıda və Abşeronda bayram yarmarkaları açıldı, amma heç də yaxşı olmayan ənənəyə görə buradakı qiymətlər paytaxtdakı ortalama qiymətlərdən az fərqlənir. Bu problem mediada ildən-ilə işıqlandırılır, lakin bayram yarmarkalarının təşkilatçısı - Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi nəzdində “Aqrar Tədarük və Təchizat” ASC sizif əməyini davam etdirir.
 
Bayram yarmarkalarının mahiyyəti - artan tələbat səbəbindən tətillər ərəfəsində bahalaşan qiymətləri endirməkdir. Bundan əlavə, ticarət platformalarının təşkilatçıları yerli kənd təsərrüfatı istehsalçılarını bu şəkildə dəstəkləməyə çalışırlar – fermerlər ölkənin dörd bir yanından yarmarkalara axın etməli və zəhmətlərinin bəhrəsini burada sərfəli qiymətlərlə nümayiş etdirməlidirlər. Ancaq bayram yarmarkalarındakı qiymətlər demək olar ki, ilin istənilən vaxtında digər şəhər bazarlarında olan qiymətlərdən geri qalmır.
 
Azərbaycanın sabiq maliyyə naziri, “Ekonomiks” Beynəlxalq İqtisadi Araşdırmalar Birliyinin sədri, professor Fikrət Yusifov da AYNA-ya açıqlamasında bayram yarmarkalarındakı qiymətlərin baha olduğunu deyib: “Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin bayram öncəsi kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətlərini endirmək üçün gördüyü tədbirləri başa düşürəm. Atılan addımlar müəyyən dərəcədə kömək edir, amma vəziyyət arzuolunandan çox uzaqdır”.

“Xüsusi olaraq bu yarmarkaların satıcılarından baha qiymətlərin səbəblərini soruşdum. Tutaq ki, hansısa meyvə 2 manat 35 qəpiyə satılır. Son qiymətin nə olduğunu soruşuram. Satıcı mənə deyir ki, özüm onu bu qiymətdən bir az ucuz almışam. Və demək olar ki, hər yerdə eyni vəziyyətdir. Beləliklə, əsasən alverçilər orada ticarət edirlər. Və yalnız yüzdə 10 hallarda öz məhsulunu satan satıcıdan mal ala bilərsiniz”, - ekspert bildirib.
 
Belə çıxır ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin bu ticarət sahələrini təşkil etmək üçün bütün səyləri sıfıra endirilib. Ədalət naminə deyilməlidir ki, açılış və çəkilişin ilk günlərində burada qiymətlər bir qədər aşağıdır. Ancaq bu, bir reklamdan, məsul məmurların gəlişi üçün təqdimatdan başqa bir şey deyil. Lakin “açılış günü” bitən kimi qiymət dəyişməsinin möcüzəsi başlayır.
 
“Qiymətləri həqiqətən endirmək üçün kökündən fərqli bir yanaşma lazımdır. Fermerlərin bu yarmarkalara gəlməsinə kömək etməliyik. Bundan əlavə, bu ticarət platformalarında yalnız yerli məhsullar deyil, ölkəyə xaricdən idxal olunan məhsullar da satılır. İdxal qiymətlərinin yüksək olmasının səbəbləri barədə sualı əvvəlcədən düşünərək bir nümunə gətirəcəyəm. İran bazarında bir ton kivinin qiyməti 300-350 dollardır, bu meyvəni bu ölkədən gətirən idxalatçılarımız gömrükdə 450 dollar ödəyirlər. Yəni bu malların dəyərinin 150%-i! Gömrükdə idxal rüsumları malların dəyərinin 40%-nə çatır və bu, qiymətlərin baha olmasının əsas səbəbidir. Bu istiqamətdə kəskin tədbirlər görmək lazımdır”, - deyə Yusifov vurğulayıb.
 
Həmsöhbətimiz qeyd edib ki, fermerlərin Bakı və Abşeron bazarlarında ticarət edə bilməsi üçün real şərait yaradılmır: “Bunlara kənd təsərrüfatı məhsullarının alışı və satışı ilə məşğul olan biznes qrupu mane olur. Bu istiqamətdə işləməliyik, istehsalçılara real şərait yaratmalıyıq ki, buraya gəlib mallarını sata bilsinlər. Bazarları öyrənmək, orada gedən proseslərə nəzər salmaq və yalnız qida yarmarkaları fonunda qalstuk taxıb, televiziya çəkilişlərinə qatılmaq lazım deyil. Yarmarkalarda məntiqə görə, qiymətlər daha aşağı olmalıdır, amma bunun üçün real şərait yoxdur. Axı problem bu yolla həll edilə bilməz. Fermerlər üçün real şərait yaratmalıyıq. Məndə olan məlumata görə, spekulyantlar istehsalçıları bazarlardan sıxışdırırlar və buna qarşı mübarizə aparmaq lazımdır”.
 
“Adekvat gömrük rüsumları və vergiləri olmayana qədər, adekvat qiymətlərin olacağına heç ümid də etməyin. Bu səbəbdən vergi rüsumlarını kəskin azalma istiqamətində yenidən nəzərdən keçirmək lazımdır. Gömrük rüsumları malların dəyərinin 40%-i səviyyəsində ola bilməz, çünki bu, daxili bazar qiymətləri üçün fəlakətdir. Malların son bazar dəyərinə birbaşa təsir göstərən vergi və rüsumlardır. Üç dəfə endirilən fərdi istifadə üçün malların idxalı üçün rüsumsuz həddi yuxarıya doğru qaldırmaq məsələsi nəzərdən keçirilməlidir”, - deyə iqtisadçı söyləyib.
 

Professor əmindir ki, bütün bu amillər bazara və qiymətlərə təsir göstərir: “Fərdlər üçün eyni rüsumsuz həddi götürün - bu, şübhəsiz ki, daha yüksək olmalıdır, çünki insanlar bütün malları şəxsi məqsədləri üçün istifadə etmədikləri üçün, bəzilərini daxili bazarda satdılar. Və bu, təklifin artmasına və qiymətlərin enməsinə təkan verdi”.

 
Bir sözlə, qiymət enməsinə uyğun iş kompleks şəkildə aparılmalıdır. Bizdə nə baş verir? Ümumi reallıq kontekstindən bir neçə ticarət platformasını çıxaran qurumlarımız bayram öncəsi bir qiymət cənnətini təşkil etməyə çalışırlar, ancaq kameraların yanıb-sönməsindən və təntənəli təqdimatlardan sonra hər şey yenidən öz ənənəvi axarına qayıdır.
 
Novruz ərəfəsində, Nərimanov, Binəqədi rayonlarında və Xırdalanda Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin ticarət platformaları yenidən ortaya çıxdı. Departament məlumat verir ki, 30 bölgədən 100-dən çox fermer məhsullarını burada təqdim edir, ancaq sonda elə vəziyyət yaranır ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin yarmarkalarında satan satıcıların çoxu alverçilər olur...

---