Bir neçə dəfə publik demişəm ki, birjalarda fəaliyyət göstərən bir neçə müştərim var, onlara əsasən həftəlik, təcili hadisələr olanda, xəbər axınları sürətlənəndə isə günlük arayışlar yazıram. Danışığımız belədir ki, mən ancaq trendləri göstərirəm, qərarı özləri verir, çünki mən treyder deyiləm, analitikəm. Bu gün bütün müştərilərimə eyni məzminda məktub yazdım, detallara varmadan məğzi budur ki, dünya iqtisadiyyatı çox təhlükəli dövrə qədəm qoyub, artıq texniki analizlərin və iqtisadi məntiqin qətl olunduğu zamandayıq. Bunun əsas səbəbi dünya ölkələrinin iqtisadiyyata səpdikləri 15 trilyon dollardır, ucuz pullardır, demək olar ki, faizsiz kreditlərdir ki, onlar da real iqtisadiyyata getmədi, əksər vəsait investisiya fondlarına, banklara daxil oldu ki, onlar da spekulyativ bazarı qızışdırırlar. Bu gün birjalarda, “nə qədər pisdirsə, o qədər yaxşıdır”, prinsipi işə düşüb – problemlər azalmır, virisin yeni ştamları yayılır, dünya daha sərt qapanır, iqtisadi münasibətlər və zəncirlər qırılır, BREXİT böyük problemlər yaradır, sərhədlər daha sərt qapanır, amma bütün dünya birjalarında güllük-gülüstanlıqdır, bütün indekslər tarixi maksimumlardadırlar – bu məntiqli deyil, real deyil, bu yeni böyük “şarların”, “balonların” yaranması deməkdir və mütləq yeni böhran dalğalarını yaradacaq faktordur.
 
Bütün xammal qiymətləri şişir – amma dünyada ÜDM azalıb, aktivlik minimum səviyyədədir, belə ola bilməz. Bu məsələ neft qiymətlərinə də aiddir, sadəcə bu sahə spesefikdir - əsl süni qiymət artımıdır, kartel sövdələşməsidir, əslində cinayətdir. OPEC+ ölkələri süni şəkildə hasilatı azaldıb qiyməti şişirdirlər, gün kimi aydndır ki, müvəqqəti məsələdir, amma hələ ki, işləyir. Neftə təlabat artıbmı ki, qiymətlər şişsin?! Yox, artmayıb, bu il dünyada neftə təlabat 2019-cu ildən 7-8 mln. barel az olacaq. Bir daha: Təsəvvür edin ki, hər hansı bir sahədə eyni məhsulu istehsal edənlər (məsələn, smartfonlar, bazarın 80%-nə cəmi 3-4 şirkət nəzarət edir) “TELPEC” adlı qurum yaradırlar, məsələn, Vyanada görüşürlər və deyirlər ki, camaatın canı cəhənnəmə, gəlin sözü bir yerə qoyaq, istehsalı 20% azaldaq ki, qiymət 20% artsın – bilirsiz nə həngamə qopar?! Bütün şirkətləri cəzalar yağar, milyardlarla dollarlıq cəza kəsilər, anti-inhisar orqanları o şirkətləri didərlər. Amma neftdə bu işləyir – yığışırlar, deyirlər ki, gəlin süni qiymət artıraq, hasilatı süni azaldaq, qoy dünyada 7-8 mlrd. insan, istehlakçı daha baha benzin alsın, bu cinayətdir, əsl kartel sövdələşməsi nümunəsidir. Ona görə də, an yetişən kimi OPEC-lə də bağlı bənzər qərarlar alınacaq, indi ona görə qərarlar yoxdur ki, bu ABŞ istehsalçılarına sərf edir – OPEC+ hasilatı azaldır, qiymət qalxır, həmən slans neft hasilatı daha rentabelli olur, “slans klapanı” açılır, qiymətlər yenidən düşməyə başlayır. İndi də eyni şey olacaq, bu gün 63 dollar olan neft, cəmi 2-3 aya yenidən 50-55 koridoruna qayıdacaq.
 
Başqa bütün əmtəələrdə də eyni vəziyyətdi – bu gün mis qiymətləri tarixi maksimuma qalxıb, araşdırırsan ki, səbəbi nədir, ehtimallar və şaiələrdən başqa heç nə yoxdur, güya, Çində istehsal yüksələcək, ona görə də xammalar bahalaşır. A balam, Çin istehsalı artıra bilər e, amma kimə satacaq?! Dünya hələ qapalı, tələb hələ çox aşağıdır axı – bunu izah edən varmı?! Yoxdur, deməli, süni balonlar yaranır, səhm bazarı ancaq “havayı pullara” görə şişir, şaiələrdən və primitiv manipulyasiyalardan qidalanır. Sabah o havayı pullar bazarlardan çəkilməyə başlayan kimi bütün balonlar bir-bir partlayacaq və Dünya 2008-09-cu illərdə baş verən böhranın daha böyüyünü yaşayacaq.
 
Ona görə müştərilərimə də dedim: Bəli, indi riskli pul qazanmaq olur, əsl zamanıdır, speklyativ dövrdür, amma orta-uzun vadədə böyük böhrana da hazır olun.
 
Natiq Cəfərli
 
Ekspert

---