Aksizlərin yenidən artırılması Vergi Məcəlləsinə təklif edilən dəyişikliklərdə öz əksini tapıb. Dəyişikliklər noyabrın 3-də Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin iclasında müzakirə olunub.
Məntiqlə bu artım yeni qiymət artımına səbəb olmalıdır. Dövlət Vergi Xidmətinin rəisi Orxan Nəzərlinin dediyinə görə, bir qutu siqaretin orta qiyməti 2,40-2,60 manat artacaq: “Bu sahədən əldə olunan gəlir əhalinin sağlamlığına yönəldilir. Məsələ bu şəkildə tənzimlənir”.
Qanun layihəsinə əsasən, siqaretin və tütün əvəzedicilərinin hər min ədədinə 35 manat olan aksiz dərəcəsi 38,5 manatadək artırılacaq. Eyni zamanda, tütün və tütün məmulatlarının (elektron buxarlandırıcıların siqaretləri) 1000 ədədinə görə dolayı verginin 12,9 manatdan 14 manata qaldırılması təklif edilir. Qanun layihəsində alkoqollu içkilər - araq, likör və konyak üzrə aksiz vergilərinin dərəcəsinin artırılması da nəzərdə tutulub. Araq, spirtli içkilər, likörlər və alkoqollu içkilər, brendi və konyak xammalı kimi alkoqollu içkilərin (spirt tərkibi 80%-dən az olan denaturlaşdırılmamış etil spirti daxil olmaqla) hər litrinə görə aksiz dərəcəsi 3,2 manatdan 4 manata qaldırılacaq.
Göründüyü kimi, pandemiya zamanı “arıqlayan” dövlət xəzinəsini doldurmaq üçün əlavə mənbə məhz siqaret və spirtli içki istifadəçiləri olacaq. Bahalaşma tərəfdarları sağlam həyat tərzi uğrunda mübarizəyə istinad edirlər. Onlar deyirlər ki, tütün məmulatlarının qiymətinin qalxması ilə ölkədə siqaret çəkənlərin sayı azalacaq.
Lakin keçmiş qiymət artımı təcrübəsi göstərir ki, siqaret çəkənlər nəinki pis vərdişlərini dəyişmir, əksinə, daha ucuz, daha zərərli siqaretə keçirlər. Bundan əlavə, belə bir qərar çoxlu sayda keyfiyyətsiz qaçaqmal siqaretin bazara çıxmasına şərait yarada bilər. Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov əmindir ki, səlahiyyətli qurumlar ölkəyə qaçaqmalçılıq yolu ilə tütün məmulatlarının gətirilməsi cəhdlərinin qarşısının alınması üçün çalışmalıdır.Bundan başqa, qanun layihəsində mühərrikinin həcmi 3000 kub santimetrdən çox və istehsal müddəti 3 ildən çox olan minik avtomobillərinin aksiz vergisinin artırılması nəzərdə tutulur. Deputat və iqtisadçı ekspert Vüqar Bayramovun AYNA-ya dediyinə görə, avtomobil idxalına yüksək vergilər yerli avtomobil parkının yaşlanmasına gətirib çıxarır: “Mən çıxışımda 3 illik istismar müddətinin 5 il ilə əvəz edilməsini, eləcə də nisbətən kiçik mühərrikli yeni avtomobillərin idxalında aksiz vergisinin dərəcəsinin aşağı salınmasını təklif etdim. Axı biz avtomobil parkının qocalmasının qarşısını almaq istəyiriksə, yeni avtomobillərin idxalının maya dəyərini artırmalı yox, aşağı salmalı və bu istiqamətdə vergilərə yenidən baxmalıyıq”.
Daim artan aksiz və gömrük rüsumları yollarımızda köhnə avtomobillərin sayının artmasına səbəb olur. Ekspertlərin fikrincə, yerli avtomobil parkı qocalır və onun yenilənməsi çox ləng gedir. Belə ki, yerli avtonəqliyyat parkının bütün seqmentlərində - minik avtomobilləri, yük avtomobilləri, avtobuslar üzrə istehsal tarixi 5 ildən az olan minik avtomobillərinin payı 2014-cü ildəki 16%-dən bir il əvvəl 4%-ə qədər azalıb.
Sadə dillə desək, analitiklərin sözlərinə görə, hər 25 avtomobildən yalnız 1-i yenidir, hər 5 avtomobildən 4-ü isə 10 ildən yuxarıdır. 2014-cü ildən bəri yeni avtomobillərin sayı 3,6 dəfə azalıb, 10 ildən yuxarı avtomobillərin sayı isə əksinə - 35,8% artıb. Avtomobil parkının 86%-ə qədəri köhnə avtomobillərdir, minik avtomobillərinin payı isə 6 il ərzində 17%-dən 4%-ə düşüb. Ötən ildən əvvəlki ildə 1,2 milyon avtomobildən yalnız 51,2 mini yeni avtomobillər olub.
Bayramov onu da qeyd edib ki, ƏDV-dən büdcəyə daxilolmalar hələ də gəlir vergisi üzrə daxilolmaları üstələyir: “Eyni zamanda, Vergi Məcəlləsi mütəmadi olaraq yenilənir. Lakin biznes və investorlar üçün qanunvericilik və qaydaların uzunmüddətli stabil olması vacibdir”.
